Α΄ Μέρος - Κείμενο
Η μουσική εξημερώνει
Α. Κείμενο
Ο Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης (περ. 200-120 π.Χ.)
καταγράφει στο έργο του Ἱστορίαι (μετά από μια σύντομη
επισκόπηση της περιόδου 264-220 π.Χ.) τα γεγονότα από το 220 έως το 146 π.Χ.,
επιχειρώντας να δείξει πώς η Ρώμη μπόρεσε να κατακτήσει σημαντικό μέρος του
τότε γνωστού κόσμου σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα. Αναφερόμενος στο τέταρτο
βιβλίο των Ἱστοριῶν στους Αρκάδες Κυναιθείς, παρατηρεί ότι
αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους,
καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι, τα
οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων.
Mουσικὴν [...] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν,
Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον. [...] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ
νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας, οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ
πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι· μετὰ δὲ ταῦτα [...] πολλῇ
φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατ’ ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις
[...]. Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γινώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν
ἡγοῦνται, τήν γε μὴν ὠδὴν οὔτ’ ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατ᾿ ἀνάγκην πάντας
μανθάνειν, οὔθ’ ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρ’ αὐτοῖς
νομίζεσθαι τοῦτο. [...] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς
καὶ περιουσίας χάριν, ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην
τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν, θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν, ἥτις
αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ
πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν.
Πολύβιος, Ἱστορίαι 4.20.4-21.1
Γλωσσικά σχόλια
ἐκ νηπίων
|
από τη
νηπιακή τους ηλικία (πβ. ν.ε.: νηπιαγωγός, νηπιακός)
|
|
ᾄδω
|
τραγουδώ
(πβ. ν.ε.: άσμα)
|
|
ἐθίζομαι
|
συνηθίζω
(πβ. ν.ε.: εθισμός, εθιστικός, έθιμο)
|
|
κατὰ νόμους
|
σύμφωνα με
τους μουσικούς ρυθμούς
|
|
ὁ/ἡ πάτριος, τὸ πάτριον
|
πατροπαράδοτος,
αυτός που κληροδοτείται από τους προγόνους
|
|
ὁ/ἡ ἐπιχώριος, τὸ ἐπιχώριον
|
τοπικός
|
|
ἡ φιλοτιμία
|
η άμιλλα,
ο συναγωνισμός
|
|
χορεύω
|
παίρνω
μέρος σε κυκλικό χορό (= χορωδία) και ψάλλω άσμα προς τιμήν κάποιου θεού (πβ.
ν.ε.: χορωδία, χορευτικός)
|
|
κατ’ ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς
|
κάθε χρόνο
με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου
|
|
ἀρνηθῆναί τι μὴ γινώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται
|
δε θεωρούν
καθόλου ντροπή να παραδεχθούν ότι δε γνωρίζουν κάτι
|
|
διὰ τὸ κατ’ ἀνάγκην πάντας μανθάνειν (έναρθρο απαρ.)
|
επειδή
υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουν
|
|
οὔθ’ ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι (ενν. δύνανται)
|
ούτε, εάν
το παραδεχθούν, μπορούν να απαλλαγούν από αυτό
|
|
διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρ’ αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο
|
επειδή
αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους / στα μέρη τους
|
|
οἱ πάλαι
|
οι παλιοί
|
|
παρεισάγω
|
(για
νόμους και έθιμα) θεσπίζω
|
|
οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν
|
όχι για να
καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου
|
|
θεωρέω, θεωρῶ
|
παρατηρώ,
εξετάζω, παρακολουθώ (πβ. ν.ε.: θεωρία, θεώρημα)
|
|
ἡ αὐτουργία
|
(εδώ) ο μόχθος
|
|
συλλήβδην
|
περιληπτικά,
με λίγα λόγια
|
|
ἡ τῶν ἠθῶν αὐστηρία
|
η
αυστηρότητα των ηθών
|
|
παρέπομαι
|
ακολουθώ,
έρχομαι ως συνέπεια
|
|
διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος (ενν. τόπου) ψυχρότητα
καὶ στυγνότητα
|
εξαιτίας
του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν
|
|
κατὰ τὸ πλεῖστον
|
στο
μεγαλύτερο μέρος
|
Ερμηνευτικά σχόλια
κατὰ νόμους: Ο νόμος ήταν μουσικό είδος προς
τιμήν του Απόλλωνα με τυπικά καθορισμένη μορφή, ένα πρότυπο σύνθεσης και
εκτέλεσης μεγάλου αισθητικού κύρους, το οποίο όφειλε να ακολουθεί απαρέγκλιτα ο
αοιδός, ο κιθαριστής ή ο αυλητής. Συνδύαζε μελωδία, τρόπο, είδος, κλίμακες,
ρυθμό και πολλά άλλα μουσικά στοιχεία σε ενιαία αντίληψη και σύστημα κανόνων.
τοὺς ὕμνους: Λατρευτικά άσματα προς τιμήν θεών ή ηρώων που
ψάλλονταν από χορό με τη συνοδεία κιθάρας. Ο Πίνδαρος, ο Βακχυλίδης και ο
Σιμωνίδης συνέθεσαν ύμνους προς τιμήν κορυφαίων αθλητών αλλά και για τη
συνοδεία πανηγυρικών εορτών. Σύμφωνα με τον Παυσανία, αγώνας ύμνων θεσπίστηκε
για πρώτη φορά προς τιμήν του Απόλλωνα στους Δελφούς.
παιᾶνας: Ο παιάνας ήταν χορικό (δηλ. χορωδιακό και
συνοδευόμενο από ρυθμικές κινήσεις) άσμα αρχικά προς τιμήν του Απόλλωνα και στη
συνέχεια προς τιμήν άλλων θεών. Περιείχε συνήθως ευχαριστίες για τη λύτρωση από
κάποιο κακό· αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως θριαμβευτικό επινίκιο άσμα και ως
πολεμικό εμβατήριο.
χορεύουσι κατ’ ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν
τοῖς θεάτροις: Ιερό
τραγούδι του Διονύσου ήταν ο διθύραμβος. Περί το 600 π.Χ. ο τύραννος της
Κορίνθου Περίανδρος ανέθεσε στον Αρίωνα τον Μηθυμναίο να του δώσει τεχνική
μορφή. Τελικά ο διθύραμβος παρουσιαζόταν από χορό πενήντα ανδρών που σχημάτιζαν
κύκλο· τα μέλη του χορού εμφανίζονταν μεταμφιεσμένα σε τραγόμορφους Σατύρους
(συνήθεις ακολούθους του Διονύσου) και τα θέματα του άσματος ήταν σχετικά με
τις περιπέτειες και το μεγαλείο του θεού. Καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα στις δωρικές
περιοχές και αποτέλεσε το υπόβαθρο στο οποίο βασίστηκε το λυρικό στοιχείο της
αττικής τραγωδίας.
θεωροῦντες
μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν,
θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν: Ο
Πολύβιος πιστεύει ότι η μουσική ξεκουράζει τον άνθρωπο από την καθημερινή
σκληρή εργασία, ενώ το φυσικό περιβάλλον επηρεάζει τον χαρακτήρα του. Πρόκειται
για αντιλήψεις οι οποίες και σήμερα είναι αποδεκτές.
Γ ΄ Μέρος - Γραμματική
1. Αόριστος β΄
ενεργητικής και μέσης φωνής
Ο τύπος παρεισαγαγεῖν του
κειμένου είναι τύπος απαρεμφάτου αορίστου β΄ενεργητικής φωνής.
Μερικά ρήματα δε σχηματίζουν τον αόριστο κατά το ρ. λύω με τις γνωστές καταλήξεις -(σ)α, -(σ)άμην. Στον σχηματισμό των χρόνων εμφανίζουν τύπο αορίστου που ονομάζεται «αόριστος β΄» και παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά:
Μερικά ρήματα δε σχηματίζουν τον αόριστο κατά το ρ. λύω με τις γνωστές καταλήξεις -(σ)α, -(σ)άμην. Στον σχηματισμό των χρόνων εμφανίζουν τύπο αορίστου που ονομάζεται «αόριστος β΄» και παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά:
1. διαφορετικό θέμα από
εκείνο του ενεστώτα,
2. καταλήξεις οριστικής
παρατατικού στην οριστική έγκλιση και
3. καταλήξεις ενεστώτα στις
υπόλοιπες εγκλίσεις και στους ονοματικούς τύπους.
ε.φ.
|
ἔ
|
-
|
βαλ
|
-
|
ον
|
μ.φ.
|
ἐ
|
-
|
βαλ
|
-
|
όμην
|
υποτακτική
|
ε.φ.
|
βάλ
|
-
|
ω
|
μ.φ.
|
βάλ
|
-
|
ωμαι
|
|
ευκτική
|
ε.φ.
|
βάλ
|
-
|
οιμι
|
μ.φ.
|
βαλ
|
-
|
οίμην
|
|
προστακτική
|
ε.φ.
|
βάλ
|
-
|
ε (β΄εν.)
|
μ.φ.
|
βαλ
|
-
|
οῦ (β΄ εν.)
|
|
απαρέμφατο
|
ε.φ.
|
βαλ
|
-
|
εῖν
|
μ.φ.
|
βαλ
|
-
|
έσθαι
|
|
μετοχή
|
ε.φ.
|
βαλ
|
-
|
ών
|
βαλ
|
-
|
οῦσα
|
||
βαλ
|
-
|
όν
|
||
μ.φ.
|
βαλ
|
-
|
όμενος
|
|
βαλ
|
-
|
ομένη
|
||
βαλ
|
-
|
όμενον
|
➥ Παρατηρήσεις
✦ Το απαρέμφατο ε.φ.
τονίζεται στη λήγουσα και περισπάται, π.χ. εἰπεῖν, βαλεῖν, ἐλθεῖν.
✦ Η μετοχή ε.φ. τονίζεται
στη λήγουσα στο αρσενικό και στο ουδέτερο γένος, π.χ. εἰπών, εἰπόν, και στην παραλήγουσα στο θηλυκό γένος,
π.χ. εἰποῦσα.
✦ Το απαρέμφατο μ.φ.
τονίζεται στην παραλήγουσα, π.χ. ἀφικέσθαι, βαλέσθαι.
✦ Το β΄ εν. προστακτικής
μ.φ. τονίζεται στη λήγουσα και περισπάται, π.χ. ἀφικοῦ, βαλοῦ. Τονίζεται στην παραλήγουσα, όταν ο τύπος
της προστακτικής είναι μονοσύλλαβος και σύνθετος με δισύλλαβη πρόθεση,
π.χ. παράσχου (ρ. παρέχομαι), αλλά ἀντιλαβοῦ (ρ. ἀντιλαμβάνομαι).
✦ Το β΄εν. προστακτικής
αορίστου β΄ ε.φ. των ρ. ἔρχομαι, εὑρίσκω, λαμβάνω, λέγω και ὁράω, -ῶ τονίζεται στη λήγουσα, όταν το ρήμα
δεν είναι σύνθετο: ἐλθέ, εὑρέ, λαβέ, εἰπέ, ἰδέ, αλλά ἄπελθε, παράλαβε.
◗ Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις στους ακόλουθους πίνακες και να τονίσετε
τους τύπους:
Κλίση αορίστου β΄
Ενεργητική φωνή (ρ. μανθάνω)
οριστική
|
υποτακτική
|
ευκτική
|
προστακτική
|
|
α΄εν.
|
ἔ-μαθ-ον
|
μάθ-ω....
|
μάθ-οιμι
|
—
|
β΄εν.
|
ἐμαθ....
|
μαθ.........
|
μαθ.........
|
μάθ-ε
|
γ΄εν.
|
ἐμαθ....
|
μαθ.........
|
μαθ.........
|
μαθ.......
|
α΄πληθ.
|
ἐμαθ....
|
μαθ.........
|
μαθ.........
|
—
|
β΄πληθ.
|
ἐμαθ....
|
μαθ.........
|
μαθ.........
|
μαθ.......
|
γ΄πληθ.
|
ἐμαθ....
|
μαθ.........
|
μαθ.........
|
μαθ.......
|
απαρέμφατο: μαθ............, μετοχή: μαθ-ών,
μαθ............., μαθ............
Μέση φωνή (ρ. γίγνομαι)
οριστική
|
υποτακτική
|
ευκτική
|
προστακτική
|
|
α΄εν.
|
ἐ-γεν-όμην
|
γέν-ωμαι
|
γεν-οίμην
|
—
|
β΄εν.
|
ἐγεν...........
|
γεν.........
|
γεν..........
|
γεν-οῦ
|
γ΄εν.
|
ἐγεν...........
|
γεν.........
|
γεν..........
|
γεν......
|
α΄πληθ.
|
ἐγεν...........
|
γεν.........
|
γεν..........
|
—
|
β΄πληθ.
|
ἐγεν...........
|
γεν.........
|
γεν..........
|
γεν......
|
γ΄πληθ.
|
ἐγεν...........
|
γεν.........
|
γεν..........
|
γεν......
|
απαρέμφατο: γεν-.............., μετοχή: γεν............., γεν..............., γεν..................
Πίνακας συνηθέστερων ρημάτων με αόριστο
β΄
ρήμα
|
β΄ αόριστος οριστικής
|
β΄ αόριστος υποτακτικής
|
ἄγω
|
ἤγαγον
|
ἀγάγω
|
αἱρῶ
|
εἷλον
|
ἕλω
|
αἰσθάνομαι
|
ᾐσθόμην
|
αἴσθωμαι
|
ἁμαρτάνω
|
ἥμαρτον
|
ἁμάρτω
|
ἀποθνῄσκω
|
ἀπέθανον
|
ἀποθάνω
|
ἀφικνοῦμαι
|
ἀφικόμην
|
ἀφίκωμαι
|
βάλλω
|
ἔβαλον
|
βάλω
|
γίγνομαι, εἰμί
|
ἐγενόμην
|
γένωμαι
|
ἔρχομαι
|
ἦλθον
|
ἔλθω
|
εὑρίσκω
|
εὗρον, ηὗρον
|
εὕρω
|
ἔχω
|
ἔσχον
|
σχῶ
|
λαγχάνω
|
ἔλαχον
|
λάχω
|
λαμβάνω
|
ἔλαβον
|
λάβω
|
λανθάνω
|
ἔλαθον
|
λάθω
|
λέγω
|
εἶπον
|
εἴπω
|
λείπω
|
ἔλιπον
|
λίπω
|
μανθάνω
|
ἔμαθον
|
μάθω
|
ὁρῶ
|
εἶδον
|
ἴδω
|
πάσχω
|
ἔπαθον
|
πάθω
|
πίπτω
|
ἔπεσον
|
πέσω
|
τυγχάνω
|
ἔτυχον
|
τύχω
|
τρέχω
|
ἔδραμον
|
δράμω
|
φέρω
|
ἤνεγκον
|
ἐνέγκω
|
φεύγω
|
ἔφυγον
|
φύγω
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου